In de eerste helft van de twintigste eeuw vond in diverse stegen in Utrecht, met name onder invloed van grootwinkelbedrijven, een aanzienlijke schaalvergroting plaats. Zo ook in de Hekelsteeg tussen de Steenweg en de Oudegracht. De uitbreiding van Wagenvoort’s Rijwielhuis in de jaren vijftig van de twintigste eeuw is een laat voorbeeld van deze schaalvergroting. De uitbreiding achter het woonwinkelpand aan Steenweg 25 verving destijds vier kleinere panden. De strakke, modern-functionalistisch vormgegeven uitbreiding is een van de weinige gebouwen uit de jaren vijftig in de Utrechtse binnenstad. De betrokken architect van destijds is niet bekend, maar de uitwerking van het pand is zeer zorgvuldig.
In opdracht van de eigenaar van Steenweg 25 / Hekelsteeg 15 stelde ik een transformatiekader op. Hoewel het pand geen monumentale status heeft, is behoud / herstel van het modern-functionalistische gevelbeeld het uitgangspunt.
De Hekelsteeg op een kaart van Joan Blaeu uit 1649. De Hekelsteeg bevindt zich tussen de Steenweg / Buurkerk (aangegeven met nummer 2) en de Oudegracht / Bezembrug (13).
Foto’s vanaf de Domtoren in 1878 (boven) en 1929 (onder). De schaalvergroting in de Hekelsteeg is duidelijk zichtbaar. De gebouwen met steil oplopende daken zijn uitbreidingen achter het modemagazijn van Gerzon (Oudegracht 161). Bron: Het Utrechts Archief
In de Hekelsteeg vormt de uitbreiding van Wagenvoort’s Rijwielhuis qua schaal en zakelijke architectonische uitwerking een ensemble met de uitbreidingen van modemagazijn Gerzon (Jan van der Lip, 1919-1922) en een in 2014 opgeleverd bouwblok door Dreessen Willemse Achitecten en diederendirrix architectuur & stedenbouw. Bron foto rechts: www.dreessenwillemse.nl
Overzicht van de Hekelsteeg vanuit de Buurkerk
Om meer ruimte in de stegen te creëren, werden bij de schaalvergrotingen op last van de gemeente de rooilijnen ongeveer zestig à zeventig centimeter teruggelegd. De sprong in de rooilijn wordt bij de uitbreiding van Wagenvoort’s Rijwielhuis gemaakt middels een uitstekend bouwdeel met schuine wand (links) en een haaks op de gevel geplaatste muurdam (rechts). Deze elementen geven de verder vrij zakelijke en abstracte gevel enige plasticiteit en dynamiek.
Ontwerptekening uit de jaren vijftig van de twintigste eeuw
De gevel kenmerkt zich door een rastervormige opzet met gevelopeningen. Tegelijkertijd zorgen een ruim overstekende dakrand / -goot, iets uitstekende banden / lateien boven de gevelopeningen en de toepassing van een schaduwvoeg in het metselwerk voor een horizontale geleding.
Zicht in de Hekelsteeg richting de Steenweg
Het metselwerk bestaat uit gele strengpersstenen van steenfabriek Canoy-Herfkens ’t Ven uit Venlo. Op het balkon is de markering C.H.V. Venlo zichtbaar op de achterzijde van de stenen.
Foto’s uit de jaren vijftig (links) en zestig van de twintigste eeuw (rechts) van Wagenvoort’s Rijwielhuis. Bron: Het Utrechts Archief